خبرگزاری مهر، گروه بین الملل -پیمان یزدانی: مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا، درصدد تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران است که پاییز امسال به پایان می‌رسد و همزمان در حال کار روی طرحی است که مشارکت کننده در برجام باقی بماند؛ توافقی که که آمریکا آنرا نقض و از آن خارج شد.
اگر تحریم تسلیحاتی تجدید نشود، آمریکا در صدد است تا مکانیسم ماشه را فعال کند. این مرحله منجر به بازگرداندن طیف گسترده‌ای از تحریم‌ها که شامل ممنوعیت فروش نفت و تمهیدات بانکی قبل از تصویب توافق در سال ۲۰۱۵ بود می‌شود. از لحاظ تئوری، اجرای آن تحریم‌های قدیمی برای همه اعضای سازمان ملل الزام آور خواهد بود.
در همین رابطه گفتگویی داشته ایم با «لوجیانو زاکارا» استاد دانشگاه آمریکایی جورج تاون شعبه قطر که مشروح آن در زیر آمده است.
*دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از برجام کناره گیری کرده است. آیا از دیدگاه حقوقی او می‌تواند چنین کاری را انجام دهد؟
بسته به نوع تفسیر برجام – فقط به عنوان «برنامه اقدام» اختیاری و بدون الزام – که همان تصور دولت ترامپ از این برنامه بوده است، دولت ایالات متحده حق داشت هر زمان و بدون عواقب قانونی آن را ترک کند.
به تفسیر ایران و سایر قدرتهای بزرگ، علی رغم اینکه برجام یک معاهده بین المللی نبوده است اما از آنجا که توسط قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل مورد حمایت قرار گرفته است الزام آورخواهد بود. بنابراین، ترک کردن آن به صورت یک جانبه غیرقانونی بود.
با این حال، ترک کردن توافق از سوی ایالات متحده هیچ مجازاتی را از طرف شورای امنیت سازمان ملل متحد و هیچ دولت یا نهاد دیگری برای آنها به همراه نیاورد و این موضوع در واقع به ایالات متحده قدرت بیشتری بخشید تا ادعا کنند که حق با آنها بوده است.
*چرا آمریکا تلاش می‌کند تا خود را به عنوان مشارکت کننده در برجام در نظر بگیرد در حالی که ترامپ این توافق را ترک کرده است؟
ایالات متحده در تلاش است تا موقعیت خود را برای استفاده از هرگونه امتیاز قانونی برای متهم کردن عدم پایبندی ایران به این توافق برگرداند. با این حال، سخنان پومپئو به طور علنی تصدیق کننده این موضوع است که بحران در روابط ایالات متحده و ایران نتیجه مستقیم سیاست خارجی ایالات متحده در قبال ایران بوده که در دوره دولت ترامپ اجرا شده است.
بنابراین، خروج یک جانبه ایالات متحده از برجام، منجربه یک سلسله واکنش شد و ما را به این اوضاع فعلی رساند. درک استراتژی این حرکت ناگهانی دشوار است.
اما من نمی‌توانم انتظار داشته باشم که قصد این حرکت، بازگشت به برجام باشد. به نظر می‌رسد که هدف آن استفاده از متون حقوقی برجام بوده تا سایر قدرتهای طرف توافق را متقاعد کرده و در نهایت علیه ایران استفاده کنند.
*آیا آمریکا حتی به عنوان یک شرکت کننده در برجام قادر خواهد بود برای بازگشت تحریم‌های ایران به مکانیسم ماشه برجام متوسل شود؟
در تاریخ تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، هیچ سابقه حقوقی از این قبیل موارد وجود ندارد. برجام، برخی توافقات بین کشورها، بطور عمده ایران و آمریکا را تسهیل کرده است که توسط شورای امنیت و سایر کشورهای توافق کننده مورد حمایت قرار گرفته اند.
اما تنها شورای امنیت سازمان ملل متحد است که می‌تواند دوباره تحریم‌های بین المللی علیه ایران را بازگرداند، همانطور که بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ انجام داد.
ایالات متحده به عنوان عضو دائمی دارای اهرم‌های بزرگی است، اما نمی‌تواند به تنهایی تصمیم بگیرد. آنها به حمایت یا حداقل رأی ممتنع از سایر اعضای دائمی یعنی روسیه، چین، فرانسه و انگلیس نیاز دارد. این روزها، هنوز هم جمع آوری این حمایت دشوار است.
